Devlet Bütçesi Ders Notları

Devlet bütçesi ders notları açık öğretim fakültesinde okuyan öğrenciler için özenle hazırlanmıştır. Yararlandığımız kaynaklar ders kitabı ve çıkmış sorulardır. Yazıcıdan çıktı almak isteyen öğrenciler için yazımızın sonunda Devlet Bütçesi ders notları PDF dosyası olarak eklenmiştir. İyi çalışmalar.

Bütçenin Mali İşlevi

Bütçenin en eski ve en olağan işlevlerinden biridir. Mali işlev, devlet hizmetlerinin gerektirdiği maliyetleri ve bunların finansmanını zorunlu kılar.

Bütçenin Siyasal İşlevi

Dünya tarihinde ilk bütçelerin yapılma nedeni, devletin hangi hizmetleri yapacağını ve bu hizmetlere halkın katkısının ne olacağını belirleme istediğidir. Bu sebepten ötürü bütçenin oraya çıkışının temel nedeni siyasaldır. Demokratik olmayan toplumlarda bütçenin siyasi işlevinden bahsedilemez. Devlet bütçesinden siyasi olarak beklenen görev, halkın istekleriyle uyumlu ve halkın ihtiyaçlarını karşılayan bir araç olmasından yanadır.

Bütçenin Hukuki İşlevi

Bütçe işlemlerinin yasalara, tüzüklere, yönetmeliklere uygun yapılması ve uygun yapılmayan işlemleri ve kişileri de cezalandırması bütçenin hukuki işlevidir. Hukuki işlevin bir başka önemi, bütçe uygulamasında kamu ile vatandaşlar arasında ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların da hukuki çerçevede ilgili yargı organları tarafından çözümlenmesidir.

Bütçenin Denetim İşlevi

Bütçenin denetim işlevi Parlamentonun hükümete vermiş olduğu bütçe uygulama işlevini denetlemesi olarak söylenebilir.

Kaynak Tahsisinde Etkinlik İşlevi

Kamu kesimi ve özel kesim arasında kaynak tahsisinde etkinliğin sağlanmasını ve kamu kesiminin birbirine rakip çıkar ve talepler arasında kaynak tahsis edilmesini de amaçlar.

Gelir Dağılımında Adalet İşlevi

Serbest piyasa ekonomileri, devlet tarafından herhangi bir düzenleme yapılmadığında gelir dağılımını bozar. Gelir dağılımının bozulması sonucu toplumsal huzursuzluklar meydana gelir. Devlet topladığı vergiler, verdiği hizmetler, harcadığı paralarla ilgili gelir dağılımında adaleti sağlaması oldukça basittir.

Ekonomik İstikrar İşlevi

Ekonominin istikrarı sağlayamadığı veya koruyamadığı durumlarda, sorunları devletlerin bütçeleri aracılığıyla çözmeleri gerekir. Kalkınmayı sağlama veya sürdürülebilir ve istikrarlı bir büyüme için devlet bütçelerine görev düşmektedir.

Devlet Bütçesi Ders Notları Bütçe İlkelerinin Sınıflandırılması

Bütçe ilkeleri, klasik bütçe ilkeleri ve modern bütçe ilkeleri olarak ikiye ayrılabilir. Aşağıda klasik bütçe ilkeleri şema şeklinde verilmiştir. Klasik bütçe ilkeleri Neumark tarafından sınıflandırılmıştır. Neumark bütçe ilkelerini, statik ve dinamik ilkeler olarak ikiye ayırmıştır. Statik bütçe ilkeleri, bütçenin kapsamını ve şeklini ortaya koyan ilkelerdir. Dinamik ilkeler, bütçenin hazırlanması, onaylanması ve uygulanmasını ortaya koyan ilkelerdir. Statik bütçe ilkeleri şunlardır;

1. Maddi İlke: Doğrudan bütçenin kapsamını ilgilendiren genellik ilkesidir.
2. Şekli İlkeler: Bütçe belgelerinin şekli ile ilgili lan birlikte ve açıklık ilkeleridir.

Çağdaş bütçe ilkeleri ise toplama ilkesi ve yeknesaklık ilkesidir. Toplama ilkesi, devletin bütün gelir ve giderlerini bir araya getirmesidir. Yeknesaklık ilkesi ise bütçede, bütçenin ana ilkelerinin uygulanmasını sağlayarak açıklık ve düzenin sağlanmasını amaçlar.

Bütçenin temel ilkeleri, temel özellik ve fonksiyonların gerçekleşmesi için uygulanması zorunlu olan ilkelerdir.

Genellik İlkesi

Genellik ilkesinin uygulaması üç yöntemle gerçekleşir:

1. Bütün gelirlerin ve giderlerin bütçede gösterilmesi yöntemi,
2. Gayri safi hasılat yöntemi,
3. Ademi tahsis yöntemidir.

Tüm gelirler bir ortak havuzda toplanıp tüm harcamalar yine bu havuzdan yapılır. Bu ilke ile bütçede, tüm kamu gelir ve harcamalarının bütün ayrıntıları ile yer almasına genellik ilkesi adı verilir.

Genellik ilkesine göre gelirler ve giderler gayri safidir.

Gayri safi hasılat yöntemi; bütçede gelirlerin brüt tutarlarına göre yer almasıdır. Gelirler, gelirin elde edilmesi için gerekli masraflar düşülmeksizin bütçeye yazılır. Böylelikle bütçede bir tarafa gayri safi olarak gelir, diğer tarafa ise tüm giderler açık bir şekilde görülebilir.

Bütçenin Birlik İlkesi 

Bu ilke devletin bütün gelir ve giderlerinin tek bir bütçe içinde toplanmasıdır. Devlet bütçesi bir bütçe olarak devletin bütün gelir ve giderlerinin görülmesine imkan verecektir.

Bütçenin Yıllık Olması İlkesi 

Bütçenin yıllık olması ilkesi, gelir ve gider tahminlerinin doğruluk derecesini artırmak, bütçe denetimini daha doğru ve verimli yapmayı amaçlar. Bütçe gelir ve giderlerine ilişkin izin ve yetkilerin bir yıl için verilmesini ön görmektedir.

Devlet Bütçesi Ders Notları

Önceden İzin Alma İlkesi 

Önceden izin alma ilkesi, belli bir döneme ait harcama yapma ve gelir toplama yetkisinin, yasama organınca o mali yıl başlamadan önce bir bütçe yasası ile yürütme organına verilmesidir.

Alenilik İlkesi 

Askeri istihbarat ve MİT bütçeleri alenilik ilkesinin istisnalarındandır. Alenilik ilkesi bütçenin tasarı aşamasından başlayarak kesin hesap kanununa kadar geçen süre de ortaya çıkan bütün belgelerin gerçek durumu yansıtmasını, bütçe ile ilgili bilgi ve belgelerin kamuoyunun dikkatine, incelemesine ve bilgisine sunulmasıdır.

Anlaşılır Olma İlkesi 

Bütçenin herkes tarafından kolayla anlaşılır bir belge olarak düzenlenmesidir.

Samimiyet İlkesi 

Bütçe gelir ve giderlerinin gerçeğe en yakın şekilde tahmin edilmesidir. Bu ilkeye göre Maliye Bakanınca bütçe tahminlerinin doğruyu ve gerçeği yansıtacak biçimde hazırlanması gerekir. Bu ilkenin bir diğer adı subjektif doğruluk ilkesidir.

Doğruluk İlkesi 

Bütçede yer alan gelir ve gider tahminlerinin ülkenin içinde bulunduğu ekonomik koşullara uygun olması gerekir. Bu ilkenin diğer adı objektif doğruluk ilkesidir.

Sınırlı Yetki İlkesi 

Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

Tasarruf İlkesi 

Harcamalar yapılırken ödenek olarak ayrılan paradan en yüksek verimin alınmasının sağlanması amacıyla kamu harcaması yapılmalıdır.

Denklik İlkesi 

Bütçede yer alan giderlerle gelirlerin denk olması amaçlanır.

Mali Saydamlık İlkesi 

Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında denetimin sağlanması amacıyla kamuoyu zamanında bilgilendirilmesini ifade eder.

Hesap Verme Sorumluluğu İlkesi 

Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar; kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.

Devlet Bütçesi Ders Notları Çıkmış Sorular Özet – 1

• Beyin fırtınası, yargıya dayalı tahmin yönteminde kullanılan bir tekniktir.
• Kamu yönetiminde, piyasadan farklı olarak arz ve talep siyasal süreç tarafından belirlenir.
• Bütçe kanun tasarısının TBMM’ye sunularak meclisten onay beklemesi bütçenin siyasal işlevini kapsar.
• Bütçenin klasik işlevleri, Mali işlevi, siyasal işlevi, hukuki işlevi ve denetim işlevi olarak dört alt başlığa ayrılır.
• Bütçenin çağdaş işlevleri, kaynak tahsisinde etkinlik işlevi, gelir dağılımında adalet işlevi ve ekonomik istikrar işlevi olarak üç alt başlığa ayrılır.
• Torba yasa, bürokrasiye en geniş takdir yetkisi veren bütçe sistemidir.
• Genellik ilkesi, bütçedeki gelirlerin elde edilmesi için yapılan giderlerin, gelirden düşülmemesidir.
• Sınıflama, performans bütçe sisteminde bütçe hazırlıklarında ilk aşamadır.
• Bütçenin temel ilkelerinin anayasayla ilişkisi bütçenin hukuk işlevi kapsamındadır.
• Tüm gelir ve giderlerin bir bütün olarak görülmesi ve böylece bütçe denetiminin en iyi biçimde yapılmasını sağlayan ilke birlik ilkesidir.
• Şehir içi ulaştırma hizmetlerinin en uygun saatlerinin belirlenmesi yön-eylem analizi tekniği ile yapılabilir.
• Sıfır esaslı bütçeleme sisteminin temel amacı arttırımcılığı ortadan kaldırmaktır.
• Çağdaş anlamda devlet bütçesinde enflasyonu önleme beklentisi İstikrar işlevi kapsamındadır.
• Zaman serisi, tek bir değişkenin geçmiş yıllar verilerinden yararlanarak tahmin yapmaya çalışır.
• Gelir ve refah dağılımını dikkate alan karar alma kriteri eşitliktir.
• Bütçenin yasama organının onayı olmaksızın yürürlüğe giremeyeceğini ifade eden ilke önceden izin ilkesidir.
• Bütçenin hazırlanmasından onama, uygulama, denetim ve kesin hesaba kadar geçen ve bütçe ile ilgili bütün belgelerin düzenli olarak yayınlanması ilkesi Mali Saydamlık ilkesidir.
• Bütçede denklik sağlamak için gelirlerin yüksek ve giderlerin eksik gösterilmemesinin temelinde samimiyet ilkesi vardır.
• Program bütçe sisteminde ilk önce yapılması gereken iş Devletin üstlendiği işlevleri belirlemektir.

Devlet Bütçesi Ders Notları Çıkmış Sorular Özet – 2

• Klasik bütçe: Devletin bir yıl sonra neler satın alacağı ve bunlar için ne kadar ödeme yapacağını dikkate alan bütçe sistemidir.
• Transfer harcaması: Analitik bütçe sınıflamasından önce yapılan ekonomik sınıflamada ödeme gücünün el değiştirmesine yönelik harcamadır.
• Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu tasarısı T.B.M.M. Genel Kurulunda en çok 20 gün içinde görüşülüp esasa bağlanır.
• Orta Vadeli Programı hazırlamakla görevli kurum Kalkınma Bakanlığıdır.
• Bütçe tertibinde yer alan sınıflandırmalar; Kurumsal > Fonksiyonel > Finansman Tipi > Ekonomik.
• Yedek ödenek uygulanmasından son yıllardan en fazla aktarma alan kuruluş Başbakanlıktır.

Güncelleniyor…